Yapon çay seromoniyası

Mənşəyi 400 il əvvəl olan və Zen Buddizminə əsaslanan Yapon Çay Mərasimi və ya Sadou Yaponiyada sadəcə çay içmək deyil, bir sənətə çevrilib. Yapon çayı içmək türklər kimi yaponlar üçün mədəniyyət və həzz rəmzidir. Yaponlar üçün vazkeçilməz olan bu fəaliyyət əsrlər boyu çox daha yaxından izlənilə bilən çay mərasimi şəklini almışdır.

Yapon Çay Mərasimi (Sadou)

Yaponiyada çay mərasimi sadou və ya chadou kimi tanınır. 400 il əvvəl gələn bu ad çay və yol sözlərindən ibarətdir və “çaya gedən yol” mənasını verir. Sadou adlanan bu Yapon çay mərasimi ‘chasitsu’ adlanan çay otaqlarında keçirilir. Əvvəllər qəsəbələrdən uzaqda, yaşıllıqlar içərisində çox sakit bir mühitdə tikilmiş bu kiçik çay evləri hələ də saray bağlarında və milli parklarda ziyarətçilərin üzünə açıqdır. Xüsusilə, Kioto şəhərindəki Katsura sarayının bağında Şokintei adlı çay evi bu nümunələrdən biridir.

Çox incə təfərrüatları olan və çox sadəliyə əsaslanan bir sənət olan Sadouya görə, çayı verənin də, çayı içməyə gələnin də bilməli və riayət etməli olduğu bəzi qaydalar var. Kasanı tutmaqdan çayı qarışdırmağa, çayın qoyulma mərhələsindən salfetdən istifadəyə qədər demək olar ki, hər bir hərəkəti bir növ etiket çərçivəsində məcbur edən xüsusi bir fəlsəfə var.

Bu səbəbdən çay mərasiminin ən ideal şəkildə həyata keçirilməsi üçün illər ərzində ciddi təlim keçmək və müxtəlif təcrübələrlə təcrübə qazanmaq lazımdır. Yaponiyada birbaşa Sadou sənəti üzrə intensiv təlim verən məktəblər də var. Bu gün təhsil verən məktəblərin əksəriyyəti ustad sayılan Sen No Rikyu qaydalarına əsaslanır. Bundan əlavə, bütün təlimlərdə yapon mədəniyyətinə üstünlük verilir və mümkün qədər Çin mədəniyyətindən uzaqlaşmaq hədəflənir. Bundan əlavə, Yaponiyada bu çay mərasimini yaxşı öyrənmək gənc qızın etməli olduğu ən dəyərli ənənələrdən biridir.

Çay Hazırlanması

Mərasim əslində çay evinə girdiyiniz andan başlayır. Buna görə qonaqlar hörmət göstərmək üçün baş əyərək ‘nijiriiguchi’ adlı qapıya girməlidirlər. Kifayət qədər kiçik olan bu qapı xüsusilə təvazökarlığı xatırlatmaq məqsədi daşıyır. Bu çayxanalar bütün qonaqların dünyəvi işlərindən uzaqlaşdığı, maddi və mənəvi hər cür işi qapıdan kənarda qoyduğu yer hesab olunur. Ona görə də qadınların zinyət əşyaları ilə, kişilərin isə silahla otağa daxil olması qadağandır. Yəni bu otaqlarda insanlar dünya sərvətlərindən təmizlənir və tamamilə təvazökar olurlar.

Bənzər səbəblərə görə, çay evləri mebel və bəzək əşyaları baxımından olduqca sadədir. Bu sadəliyin mərasimi yerinə yetirəcək şəxsdə əks olunması üçün mərasimdən əvvəl insan saflaşmalı və tam diqqtətli olmalıdır. Çay mərasiminin bir çox mərhələləri var. Hər mərhələdə qonaq təbiətə bir addım da yaxınlaşır və müxtəlif dəyərlərdən xəbərdar olur. Bunlara əlavə olaraq çay mərasimində ev sahibi ilə qonaq arasındakı münasibət hörmət və qayğı ilə baş verir, sanki bu iki insan bir-birini sonuncu görəcək. Beləliklə, hər iki tərəf üçün incəlik ən yüksək səviyyədə təmin edilir.

Çay Hazırlanması

Saduda istifadə ediləcək kasa və alətlər müxtəlif fəsillərə görə dəyişir. Mərasim zamanı kama adlanan çaydanlar, çayı qarışdırmaq üçün çasen adlanan bambuk fırçalar, çəvan və çay süfrəsi adlanan qablar, çəkin adlanan salfetlər və bir çox başqa köməkçi materiallardan istifadə edilir. Qonaqlara verilən çay rayonun ən təzə yarpaqlarının üyüdülməsi ilə hazırlanan yaşıl çaydır. Bunlardan əlavə çay mərasimində kaiseki adlanan xəmir məmulatları, sake və hiqaşi adlanan qənnadı məmulatları da verilir.